Биклән авылы тарихы.

1.      Биклән авылының төзелү вакыты.

Биклән авылының төзелү вакыты билгеле түгел. Элекке вакытта Биклән дип йөртелмичә тирә-як рус авылларында Бичурин дип йөртәләр иде. Кайбер картларның әйтүләренә караганда, монда беренче Байчура исемле кеше килеп утырган булган. Шуңа күрә, Бичурин дип йөрткәннәр (Байчуриннан бозып). Кайберәүләр: «Биклән авылы хәзерге Бәтке авылы урынына утыра башлаган да, суга төшеп үлүдән куркып, анда утырмаганнар»,- дип сөйлиләр. ләкин бу бернинди дә документка кертелмәгән. Биклән авылы урман уртасына матур чишмә янына утырган, кортчылык белән шөгелләнгән булса кирәк.  Бу соңгы вариант дөресрәктер, чөнки урманда юан имән, яки юкә агачының башына ясалган умарталар очрый иде. Бу соңгы елларда гына андый агачлар киселеп бетерелде. Биклән авылының көнчыгышы ягы Чаллы ягы куе имәнлек булган. Төньягы һәм көнбатышы ягы (Өкле ягы) Көньягы калын юкә һәм усак урманнары белән чолганып алынган булганнар. Урман кисүчеләр көндезге ашка кайтып йөргәннәр. Хәзерге авыл уртасындагы яр элек (110-120 еллар элек) чирәм өстеннән чылтырап ага торган чишмә суы гына булган, аны аркылы атлап чыгып йөргәннәр. Моны 70 яшьлек картлар моннан 40-50 еллар элек шулай дип сөйлиләр иде. Табигый байлыклары ул вакытта урман гына булган.

2.      Административ бүленеше.

Биклән авылы 1917 елгы революциягә кадәр Уфа губернасы, Минзәлә өязе, Бәтке волостена буйсынган. Көнчыгыштан Оренбург губернасы, көнбатыштан Самар губернасы, көньяк-көнбатыштан Казан губернасы, көнбатыш ягыннан Вятка губернасы һәм  төньягыннан Пуш губернасы белән чикләнгән.  Бәтке волостена кергән авыллар: Прости, Бәтке, Биклән, Кругло-поле, Мәләкәс, Түбән Мәләкәс, Түбән Суксу, Югары Суксу, Маҗын, Калинин, Куады, Яңа Мусабай, Куян авылы, Авлаш, Никашновка.  Волостьта идарә итүчеләр: бер старшина, ике ярдәмче, волостный писарь, бер делопроизводитель. Ә авылда халык тарафыннан сайланып куелган староста һәм бер писарь булган. Учет эшләрен авылда бер писарь алып бара иде. Моның канцелляриясендә бер кенәгә бар иде, шунда халык һэм мал хисабы язылган. Халык җыелышларының карарлары фәкать сөйләшү белән генә калган. Бер төрле документ та, протокол да булмаган. Халыкка бирелә торган справкаларга штамп сугылмаган (штамп булмаган), номерсыз бирелгән. Староста тарафыннан кул куелып, сукыр лампа өстендә корымланган. Җиз печать сугып расланган. Авылда булган хәлләрне, үзгәрешләрне язып бару революциядән соң гына барлыкка килде. Авылның элеккеге писарьлары: Мөхәмәтҗан писарь, Валиулла писарь, Шайхизада писарь. Болар бераз русча яза белгәннәр.  Революциядән соң писарь Зариф исеме белән йөртелә торган Мухаметшин Зариф секретарь исемен алды һәм ике ел бер очтан секретарь булып яшәде.  Үлү, туу һәм өйләнешүләрнең хисабын авылның муллалары алып барганнар һәм алар үзләре ел тулганнан соң учет кенәгәсенең берсен Уфага җибәреп , бер данәсен үзләрендә калдырганнар. Биклән авылында 4 җирдә (4мәчет) язылып һәр мулла үз мәхәләсендә булган үзәрешләрне (үлү, туу, никах һәм аерылышуны)язып барганнар. Волость идарәләре учетны муллалардан алганнар. Шуның өчен муллалар кирәк булган вакытларда яшьне үзгәртүдә зур урын тотканнар.

            Биклән халкы 1919 еллар тирәсендә 700 хуҗалыкка җиткән булса да, 1920-21 нче ел ачлыгында бик күп кеше ачлыктан үлде һәм Себер ягына кайбер хуҗалыклар күчеп киттеләр. Шул вакытта күчеп киткән кешеләр хәзер дә шунда яшәүчеләр бар әле. Авыл зур булып, басуларны якынайту йөзеннән, Биклән авылыннан 1924 нче елда Бакчасарай һәм 1926 нчы елда Кызыл юл поселоклары бүленеп чыктылар. Урман почмагына (бокыр коесы ) янә бер поселок «Таң» поселогы оештырылган иде. Атсыз кешеләргә хөкүмәт ат бирәм дигән иде дә, язылган кешеләрнең берсе дә күчә алмады, шунлыктан таралды.

3.Халкы.

Бикләннең төп халкы – Казан татарлары. Җир чәчеп торучылар. Бу авылда җирсез типтәрләр яшәгәннәр. Аларның каян килгәне билгеле түгел. Җир өләшү 1890-1900 нче еллар арасында булган булса кирәк. Җир биргәннәр, бу вакытта алар бер шобага 10 душ булып җиргә кергәннәр. Ул вакытта җир ирләргә генә бирелгән. Моннан башка бу авылда мишәрләр яшәгәннәр. Бухарметовлар икенче мәхәллә мулла булып килгән. Бу мишәр мулла яшь кызга никах укыган өчен муллалагыннан төшерелгән. Хәзерге вакытта Бикләндә һэм Кызыл юлда нәселләре бар. Шул мишәр балалары Бухарметов Мотыйк, Бухарметова Нурдидә, Закир һәм Шакирлар. Вәлиәхмәт мулла малайлары Нурмөхәммәт  һәм Хафиз Мусабай басуында җир чәчеп килде Аларның җирләре Биклән авылы халкының җирләреннән күп иде.

Аннан башка «Орынды» авылыннан күчеп килгән Сөләйман башкорт нәселе таралган. Болардан башка бу авылда чирмешләр дә булган. Шулардан берсе югары оч Баһави (аның малае Әсәт һәм аның малае Гали)ның бабасы чирмеш булган. Биклән  халкы арасында бүтән нәсел юк иде. Хәзерге вакытта 1940 нчы еллардан башлап керәшеннәр (рус җирендәге татарлар) утыра башлады. Шул вакыттан бирле татар фамилиясен саклап килгән кешеләр дә бар әле. Мәсәлән, Келәтле авылында Махмутовлар, Борды авылында Мансуровлар.  Биклән авылы гражданнарына әйләнгәннәр: Романов Егор, Гаврилов Е., Иванов Данил, Минаев Василий, Антонов һ.б.. Боларның  кайсы-берсе ДОК та эшли, кайберсе укытучы һәм көтүче булып эшлиләр. Керәшен кызына өйләнгән 3 кеше яши.

4.      Биклән халкының төп кәсебе һәм гореф-гадәте.

Биклән халкы җиргә бай булмасалар да , төп кәсебе игенчелек булган. Революциягә кадәр җан башына 0,47 га булган. Су буйларындагы болыннар булмаган. Фәкать революциядән соңгы социализм вакытында Бәтке болынын өләшкәннәр. Революциядән соң бу болынны авылларга бүлеп биргәннәр. Шулардан Биклән, Мәләкәс, Түбән Мәләкәс, Куян авылы, Түбән Суксу, Югары Суксу, Куады, һэм Маҗын авылларына. Игенчелектән башка өстәмә кәсеп итеп сәүдәгәрлек һәм вак кустарьчылык белән шөгелләнүчеләр бар. Революциягә кадәр Биклән авылында 18 кибет һәм магазин бар иде. Шуларның 5 се мануфактура белән, калганнары башка әйберләр белән сату иттеләр. Моннан башка җәен байга йомырка җыючылар бар иде. Кустарьчылыкта агач эше белән, көрәк ясау белән шөгелләнүчеләр бар иде. Болардан башка 5-6 кеше яллап эшләтүче , чана эшләтүчеләр бар иде. Игенчелектә төп культуралардан арыш, солы, бодай, бераз борчак, ясмык, карабодай чәчкәннәр. Бодай культурасы аз булган һәм аннан зур уңыш ала алмаганнар.  Промышленность товарлары кыйммәт булганлыктан, халык киндер һәм җитен чәчкән. Шуннан сүс ясап суккан кием-салым кигәннәр. Хатын-кыз кыш көнендә җеп эрләү һәм яз көнендә шул эрләгән, җептән төрле буяуга буяп күлмәк-ыштан сукканнар. Өске кием татарларда мамык куеп теккән бишмәт, аякта тула оек, чабата, сирәк кешедә итек, ката булган. Башта мескен бүрек кияләр иде. Дини гадәт-йолалар бик каты булганлыктан, рус белән керәшен, татар арасында аерымланулар бар иде. Мәсәлән, татарлар арасында, югарыда язылган өс киемнәре булса, урыста бөтенләй башка иде. Урысларда тышкы кием сарык тиресеннән теккән сарыга иләнгән , баеракларда  тышланган. Аякта йон җебеннән эрләнгән һәм хуҗалыкта басылган митыр белән чабата. Байларда кышын киез итек, җәен күн итек, башта матур бәрән тиресеннән йонын тышкы якка куеп тегелгән бүрек. Керәшеннәрдә тышкы кием : хужалыкта хәзерләнгән туладан тегелгән чикмән, аякта ыштыр, чабата. Ирләр дә һәм кызлар да тун кияләр иде.

5. Биклән авылының культура ягыннан үзгәреше.

            Элек-электән аң-белем тарату эше авыл муллалары кулында була. Биклән авылы дини яктан 4 мәхәлләгә бүленгән. Беренче мәчет вакытлы салынган булса кирәк(хәзерге Галимулла бакчасында). Анда указсыз мулла һәм Җумагын мөәзин булган. Шуңа күрә элекке вакытта Уфадан Мөхәммәт Шәрыйягә барып муллалыкны Имәннетдингә биргәннәр. Шуннан соң аларның муллалары указлы мулла булган.  Чөнки бу муллаларга «Диплом» правасы бирелгән. Бу муллалар көн саен 5 тапкыр намаз укырга кушканнар. Атнага бер мәртәбә җомга намазын укырга рөхсәт ителмәгән. Уку өчен Түбән Суксу авылына барганнар. Анда указлы мулла булган, шулай булгач , Түбән Суксу авылы, Биклән авылыннан искерәк авыл булган дип уйларга кирәк. Беренче мәхәлләнең мәчете 1878 нче елда салына һәм анда указлы мулла Хуҗаҗан мулла килә. 1890 нчы елда булса кирәк, ул Троиск шәһәренә китә. Аның урынына Оргыды авылыннан Сәүбән мулла күчеп килә. Мөәзин Фазоләхмәт мулла (башкорт) малае Вәлиәхмәт Бикмашев күчеп килә. 1892 нче елларда авылның байларынна Мөхәммәтша Гарданов дигән кеше таш мәдрәсә салдыра. Бу вакытка кадәр муллаларның үзләрендә дин укыган булалар. 1885 нче елларда икенче мәчет салына, бу мәхәлләдә ир балалар укытучы Әшрәф мулла булган. 1902 нче елларда өченче мәчет салына. Бу мәчеттә ир балалар укытучы Сахаб мулла булган. Кыз балалар Нәҗиб мөәзин өендә абыстайдан «сукыр сабак» укыганнар (сукыр сабак дип шуңа әйтәләр, кәлам –кәгазь биреп язуга өйрәтү булмаган, фәкать гарәп телендәге, дин китаплары гына өйрәткәннәр, өйрәтүче абытай үзе дә яза белмәгән. ) 1912 нче елда дүртенче мәхәллә мәчет салына. Монда Кәрәкәс авылыннан Дәүләт мулла була. Гомумән, авылда дин сабагы гына укытылган, кадимчә укыту. 1905 нче елгы революция татар мәдрәсәләренә дә йогынты ясый. Шул еллардан башлап Биклән мәдрәсәләрендә яңача укулар башланган. Ул чорда Биклән авылында яшерен ике газета чыгып килгән. Болар күбесенчә юморестик газеталар. Шулай да газеталар зур күләмдә булмаса да, яңалыкның искелек белән көрәшен чагылдыра иде. Яңалык газетасының исеме «Давыл» . Редакторы Һади Галиуллин, искелекне мактаган газетаның исеме «Черки», редакторы Фәсхетдинов Ңәҗип (Нәҗип мулла) иде. Бу газеталарның күләме күп булмаса да, авылның укымышлылары тарафыннан, яшерен рәвештә таратылганнар.  1909 нчы елларда бу газета чыкмый башлаган. Чөнки аның редакторы Һади Галиуллин үлде. 1910 елларга таба мәдрәсәләрдә укулар үзгәрде. Дини дәресләрдән башка физика, химия, география һәм математика шикелле фәннәргә дә зур урын бирелде. Ул фәннәр укучылар тарафыннан зур кызыксыну белән укыла башлады. Бу вакытта инде мәдрәсәгә югары уку йортларыннан укытучылар килә башлый. Мәдрәсәдә уку срогы 13 ел булып, мәдрәсә муллалар һәм укытучылар хәзерли иде. Хәзер мәдрәсәдә грамотный кешеләр күбәя. Алар күрше рус авылларына барып бер-берсен көч-хәл белән генә аңлашалар иде. Чөнки мәдрәсәдә русча укыту дигән нәрсә юк иде. Дини мәдрәсә булгач, рус телен өйрәтергә дә ярамый иде. Әгәр авылга рус начальниклары килсә, аның белән сөйләшер өчен Шиаба солдатны чакыралар иде. Бу инде русчаны дөрес сөйләшә белмәсә дә, ватып-җимереп аңлата алган. 1913-14 нче елларда Биклән авылыннан күрше рус авылына барып укучылар да күренгәли башлады.

Галиуллин Хәсәннән язып алынды. 1967 ел.

Биклянская лесная школа
Село Биклянь, Бетькинская волость, Мензелинский уезд, Уфимская губерния

Богатая природой, особенно могучими сосновыми и дубовыми рощами нижнекамская земля привлекла внимание российских государей еще в семнадцатом веке. Царь Петр I в 1722 году основал в Казани адмиралтейство, заложил верфь для строительства кораблей. К адмиралтейству были приписаны тысячи крестьян, которые рубили и доставляли в Казань лес. 1886 году вышел царский указ «О поземельном устройстве государственных крестьян». По этому указу за крестьянами закреплялись в основном пахотные и луговые угодья, которыми они пользовались до реформы. Из «отрезанных» лесов были созданы казенные лесничества. У нас, на Нижней Каме, появилось Биклянское лесничество, а в нем Афанасовская корабельная дача с участком Святой Ключ. Это дача привлекала внимание многих помещиков и купцов - лес был хороший, а рядом большая судоходная река. Нагрел руки на разбазаривании земельных и лесных массивов тогдашний министр госимуществ светлейший князь Ливин, присвоивший бесплатно 6209 десятин угодий, в том числе 1520 десятин из Афанасовской корабельной дачи, отрезанной у крестьян по царскому указу 1866 года.
Разоблаченный печатью, Ливин в 1882 году вынужден был издать указ, запрещающий продажу земель, и сам отказался от присвоенного участка. Двухэтажный дом Ливина, построенный из кондовых брусьев на берегу Камы, недалеко от деревни Нижнее Афанасово, был перевезен в Биклянское лесничество для устройства лесной школы. В ней готовили специалистов по лесному делу, позже в этом доме была контора Биклянского лесхоза.

ЛЕСНАЯ ШКОЛА
В 1888 году было утверждено положение о двухгодичных лесных школах. Согласно этому положению в разных районах страны при лесничествах открывались лесные школы, которых к 1909 году было 35, из них 29 -в Европейской части и 6 - в Азиатской части страны. К 1913 г. их стало уже 43. Это количество школ сохранилось вплоть до революции
. В 1888 году в Мензелинском лесничестве была создана Биклянская лесная школа (учебное заведение, отнесенное к разряду сельскохозяйственных), которая в 1921 году переехала в село Лубяны. Именно на базе этой школы и был создан Лубянский лесхоз-техникум.
. Школа находилась в ведомстве Министерства земледелия и государственных имуществ, которое почти полностью и финансировало её, например, в 1894 г. из 3545 руб., израсходованных на содержание за год, только 162 руб. составляли плату за обучение. Школа являлась двухгодичным начальным профессиональным учебным заведением, цель которого определялась как «подготовка сведущих по лесной части лиц, для замещения должностей культурных надзирателей, кондукторов и прочих низших специалистов по лесному управлению». В неё принимали юношей всех сословий с 16 лет, окончивших курс не ниже двухклассного сельского училища. Прием осуществлялся один раз в год, только в первый класс, на основе вступительных экзаменов по русскому языку, арифметике, геометрии, географии и истории. Количество ежегодно принимаемых воспитанников было небольшим, всего 10 учащихся, т.е. их максимальное число могло доходить до 20. Из них 15 находились на полном казенном содержании, 5 — сами оплачивали обучение (150 руб. в год) и потому назывались «своекоштными». Кроме того, по усмотрению заведующего школой, могли быть приняты полупансионеры, оплачивающие половину суммы. Необходимо отметить, что все категории учащихся (казеннокоштные, полупансионеры и своекоштные) «получали от казны: помещение, стол, белье, платье, обувь, учебные пособия и вообще — полное содержание». Названные обстоятельства и возможности получения определенных привилегий после окончания школы делали её привлекательной и для привилегированных сословий. Например, в 1894 г. из 12 учащихся 4 были представителями личного дворянства, чиновничества и военных, 3 — мещан и 5 — крестьян. Заведующим школой в 1916 г. был А.И.Крупович, кроме него было еще два преподавателя и законоучитель. Трое из них имели высшее специальное образование, четвертый — среднее.
Обучение в школе носило практикоориентированный характер, оно состояло в ознакомлении учащихся с производством лесных работ, формированием знаний и умений, необходимых лесному кондуктору; теоретические сведения «сообщались в виде кратких положений». Поэтому в учебном плане предусматривались и теоретические и практические занятия. Из специальных дисциплин изучались: объяснения явлений природы, насколько это необходимо для уяснения основ лесоводства, краткий курс древоизмерения и лесоупотребления, элементарные сведения по строительному искусству с черчением, необходимые сведения из лесных законов и делопроизводства и сведения об охоте. Программа общеобразовательных предметов предусматривала повторение курса городского (уездного) училища. Большое место в обучении занимала практическая подготовка, которая проходила в лесных угодьях и дачах лесничества, кроме того, при самой школе содержался огород и небольшой лесопитомник. В лесных школах не было летних каникул, это время года полностью посвящалось практическим занятиям, состоявшим из съемок и нивелирования местности, составления технических смет, чертежей площадей, оценке делянок, ведения делопроизводства, а также выполнения работ на пришкольном участке, лесопитомнике и дачах. Кроме того, ученики выполняли множество индивидуальных и микрогрупповых практических заданий, по которым воспитанники отчитывались в процессе обучения и на переводных и выпускных экзаменах. По данным Н.Н.Кузьмина, приведенным им по отношению к Курганской лесной школе, выпускные экзамены «состояли в письменном изложении на заданную тему, в исполнении работ по съемке, лесоводству и древоизмерениям, в устных ответах по лесным законам и делопроизводству, в обьяснениях к представляемым на рассмотрение комиссии коллекциям, планам, чертежам».
В целом, лесная школа была закрытым учебным заведением: воспитанники были обязаны жить в казенном помещении, не имели права покидать обозначенную территорию и должны были соблюдать установленные правила поведения. Жизнедеятельность воспитанников в общежитии и школе строилась на принципах самовоспитания и самообслуживания. Все работы, кроме подготовки пищи, выполнялись учениками самостоятельно, например, содержание в порядке и чистоте спальных и классных помещений, растопка печей, заготовка дров, стирка одежды, постельного белья и др.
После окончания школы казеннокоштные стипендиаты обязаны были прослужить в лесном ведомстве по 1,5 года за каждый год обучения. Выпускники получали свидетельства на звание лесного кондуктора, что приравнивалось к должности XIV класса по табелю о рангах и, после выхода на пенсию, пользовались правами IX разряда, но без права чинопроизводства. Надо сказать, что зарплата лесных кондукторов была относительно высокая — от 450 до 850 руб. в год, кроме этого им выдавались разъездные деньги (300 руб.), предоставлялось казенное жилье, дрова и 10 десятин земли. Более чем за четверть века деятельности школы ею было подготовлено, предположительно, около двухсот специалистов лесного хозяйства.
В 1902 состоялся съезд заведущих лесными школами. На этом съезде в частности обсуждался вопрос улучшения положения лесных кондукторов (помошник лесничего). Предлагалось через известное число лет, при усердной службе, дать кондукторам право на производство в первый классный чин и открыть среднее лесное учебное заведение, чтобы окончившим лесную школу дать возможность продолжить образование.

Мой прадед Александр Николаевич Раев оконч